Kramp biedt hulp op het gebied van compliance en kwaliteit bij machinebouw. Het is van groot belang om bij het ontwikkelen, ontwerpen, bouwen en repareren van machines rekening te houden met wet- en regelgeving. Waar moet je op letten?
Als je machines repareert, voeg je in veel gevallen geen nieuwe functionaliteiten toe. Echter, sommige reparaties gaan gepaard met wijzigingen aan machines. Voer je deze uit, dan is het altijd verstandig om na te denken of er nieuwe gevaren en daarmee grotere risico’s voor de gebruiker ontstaan. Net als wanneer je machines ontwikkelt, ontwerpt of bouwt, is het dan een vereiste om over voorschriften zoals die gelden voor bouw, toepassing, arbeid en veiligheid na te denken.
Die eisen vind je terug in onder andere de Machinerichtlijn 2006/42. Dit document met wet- en regelgeving wordt soms gezien als belemmerend, maar werkt eigenlijk bevorderend. Met behulp van de spelregels hierin is vrij verkeer van goederen binnen Europa mogelijk. Daarnaast worden gebruikers van machines door wet- en regelgeving beschermd: een machine moet veilig zijn voor de gebruiker. De richtlijnen die zijn opgesteld voor machines zijn er dus om te helpen. Maar waar moet je op letten? En waar te beginnen?
Aandachtspunt 1: maak goede afspraken
Machines bouwen of repareren is vaak erg resultaatgericht. Verwachtingen over prestaties zijn meestal goed aangegeven en vastgelegd alvorens de opdracht aan te nemen. De beoogde functie van een machine is in veel gevallen vooraf zo helemaal duidelijk.
Net zo belangrijk echter is het om na te denken over de gebruikers- en omgevingsfactoren: wie gaat hem gebruiken, op wat voor locatie en met welk doeleinde? Daaruit komen soms onverwachte eisen naar voren. Houd met alle aspecten rekening bij het maken van afspraken en leg ze schriftelijk vast bijvoorbeeld in een e-mail Realiseer je dat aanpassingen en extra eisen achteraf, extra kosten met zich meebrengen of soms zelfs niet (meer) mogelijk zullen blijken.
Aandachtspunt 2: blijf op de hoogte van wetgeving
Op deze pagina vind je een overzicht van alle Europese en nationale richtlijnen, onderverdeeld in sectoren en productgroepen. Als je machines bouwt, krijg je naast de Machinerichtlijn mogelijk ook met andere richtlijnen te maken, zoals: Richtlijn goedkeuring voor land- en bosbouwvoertuigen (167/2013), Richtlijn Laagspanning (LVD 2014/35) Richtlijn Elektromagnetische compatibiliteit (EMC 2014/30), drukrichtlijn (PED 2014/68).
Houd daarnaast altijd rekening met mogelijke aanvullende (nationale) wetgeving, bijvoorbeeld vanuit de omgeving waar het product gebruikt wordt zoals de Arbo- en milieuwetten. Mocht je hierover vragen hebben, dan kun je altijd bij ons terecht. Kijk voor meer informatie hierover op onze website.
Aandachtspunt 3: bepaal het pakket van (minimale) eisen
Is de machine geschikt voor de toepassing waarvoor de eindgebruiker hem gaat gebruiken? Is de machine zwaar genoeg en voldoet hij aan de verschillende specificaties? Heb je rekening gehouden met de (veiligheids-)afscherming, besturing, ergonomie en verlichting van de werkzaamheden?
Wanneer bekend is welke richtlijnen van toepassing zijn, is het vaak goed mogelijk om te achterhalen waar je allemaal rekening mee moet houden. In de Machinerichtlijn vind je verwijzingen naar de veiligheids- en gezondheidseisen (o.a. bijlage I) waaraan een machine in basis moet voldoen. Daarnaast kun je te maken krijgen met aanvullende maatregelen om rekening mee te houden, bijvoorbeeld vanuit de verzekering van de gebruikers. Het geheel van voorwaarden, vormt het pakket van minimale eisen waaraan de machine moet voldoen.
Aandachtspunt 4: selecteer normen & leg vast op welke manier aan eisen voldaan wordt
In wet- en regelgeving worden de wettelijke eisen aangegeven. Een manier om aan die eisen te voldoen, is door geharmoniseerde normen te volgen. Op deze site van de EU vind je de normen die bij de verschillende richtlijnen horen en geharmoniseerd zijn.
Het is hierbij goed om te bedenken dat normen op zichzelf geen wet zijn maar slechts een middel om aan de wet te kunnen voldoen. Ze zijn dus niet verplicht om te gebruiken. Echter, het gebruik van geharmoniseerde normen biedt wel een belangrijk voordeel, namelijk het zogenaamde “vermoeden van overeenstemming”.
Je mag vaak ook kiezen voor een andere manier om aan de wet te voldoen, door bijvoorbeeld andere (niet geharmoniseerde) normen te gebruiken of een eigen methode te volgen. Houd er in dat geval wel rekening mee dat je de door jou gekozen methode met voldoende bewijs onderbouwt.
Aandachtspunt 5: maak een risicoanalyse
In richtlijnen en normen worden methodes voor risicoanalyses beschreven. Gebruik die om in kaart te brengen welke gevaren (het gebruik van) de machine oplevert en welke risico’s dat eventueel met zich meebrengt. Houd daarbij niet alleen rekening met het gebruik van de machine, maar ook met de montage, inbedrijfstelling en reparatie, en ook met het redelijkerwijs te voorzien misbruik. Dek alle risico’s (die je kán afdekken in het ontwerp van de machine) bij voorbaat af in het ontwerp van de machine en dek alle overblijvende risico’s (die je niet kan afdekken in het ontwerp van de machine) af door reducerende en beschermende maatregelen te treffen zoals omschreven bij het volgende aandachtspunt. Een veelgebruikte risicoanalyse methode is de methode die beschreven staat in de geharmoniseerde norm NEN-EN-ISO 12100.
Aandachtspunt 6: waarschuw gebruikers voor overblijvende risico’s
De overblijvende risico’s dek je af door middel van waarschuwingen in handleidingen en/of op product labels. Deze maken een onlosmakelijk deel uit van de machine. Ze waarschuwen de gebruiker voor eventuele risico’s en instrueren de gebruiker over een (veilig) gebruik. Ook dient aangegeven te zijn waar men terecht kan voor eventueel overblijvende vragen over het gebruik van de machine.
Aandachtspunt 7: zelf de markeringen aanbrengen of door externe partijen laten doen
Regelmatig krijgen wij de vraag: Mag ik deze machine zelf CE-markeren of ben ik verplicht om daarvoor een derde partij in te schakelen? Ook dit is een belangrijk aandachtspunt. Voor de Machinerichtlijn geldt bijvoorbeeld dat als jouw machine aan de richtlijnen in bijlage 4 voldoet, je de machine en het technische dossier moet laten toetsen door een derde partij, een zogenaamde Notified Body. In alle andere gevallen mag je als fabrikant de machine zelf markeren. Externe testen kunnen daarbij een goed hulpmiddel zijn, maar zijn dus niet verplicht.
Aandachtspunt 8: breng de markering aan en stel de bijbehorende verklaring op
Een markering bestaat uit een typeplaatje (steeds vaker ook een goede kwaliteit sticker) op de machine met de naam en adresgegevens van de fabrikant. Kijk maar eens goed om je heen: deze markeringen zie je overal! Daarnaast moet je in veel gevallen ook het CE-teken aanbrengen op de machine en/of de verpakking en maak je de verklaring van overeenstemming op. Aanwijzingen en formats daarvoor zijn te vinden in de van toepassing zijnde richtlijnen. In de verklaring van overeenstemming verklaar je als fabrikant dat de machine voldoet aan de van toepassing zijnde wetgeving en dat aan alle eisen in die wetgeving is voldaan.
Stel je voor: er zijn nog aanvullende werkzaamheden nodig om de uiteindelijke functies van de machine te kunnen realiseren. Dan is het niet mogelijk om de CE-markering aan te brengen. Een markering zou de gebruiker dan een vals gevoel van veiligheid kunnen geven. We spreken dan van een niet-voltooide machine.
Hierbij dien je een inbouwverklaring met een inbouwhandleiding te verstrekken in plaats van een verklaring van overeenstemming met een gebruiksaanwijzing. Het format voor deze verklaring is eveneens te vinden in de machinerichtlijn.
Voor universele machinecomponenten - zoals onderdelen die je in onze webshop aanschaft - is het meestal niet mogelijk een markering of verklaring af te geven, omdat ze in veel gevallen niet gemaakt zijn voor een specifieke toepassing. Wel moeten ze voldoende gespecificeerd zijn zodat een keuze passend bij het gebruik ervan mogelijk is. Gebruiksgrenzen leg je vast in de documentatie.
Een uitzondering op die regel vormen componenten die nadrukkelijk als veiligheidscomponent zijn aangegeven en als zodanig verkocht worden. Een voorbeeld hiervan is een afgestelde en geborgde drukschakelaar voor een compressor die inclusief markering en verklaring geleverd wordt.
Aandachtspunt 9: breng de documentatie op orde!
Een belangrijk aandachtspunt waar niet iedere machinebouwer van op de hoogte is, is de juiste documentatie. Denk naast de handleiding (in de bij opdracht overeengekomen taal en anders in de officiële taal van het land van de gebruiker) ook vooral aan het technische dossier. Het samenstellen van het technische dossier is een zorgvuldige taak en belangrijk om te voorkomen dat je bijvoorbeeld een recall moet uitvoeren of een boete krijgt van de overheid.
Het omvat naast een algemene beschrijving van de machine in ieder geval zaken als overzichtsplannen, tekeningen, documentatie over de risicobeoordeling, gehanteerde normen en toegepaste (technische) specificaties (zie artikel 5 van de Machinerichtlijn). Bewaar het dossier met de documenten altijd minimaal tien jaar, zodat je dit indien nodig aan overheidsinstanties kunt tonen.
Aandachtspunt 10: laat je goed informeren
Als je twijfelt over welke documenten je mee moet leveren met de machine, wie de machine moet keuren of welke labels op de machine je op de machine moet plaatsen, dan is het goed om een professional te raadplegen. Kramp heeft goede contacten met alle leveranciers van de onderdelen voor jouw machines en ervaren specialisten. In geval van vragen, check onze website hier voor meer informatie en neem gerust contact met ons op.